Rzeka Krutynia

„Rzeka Krutynia” – 90.00 km

Szlak rzeki Krutyni to najbardziej znany i popularny szlak Pojezierza Mazurskiego, niezwykle urokliwy, z dobrze rozwiniętą infrastrukturą okołoturystyczną a tym samym najbardziej uczęszczany, szczególnie w sezonie letnim. Szlak częściowo przebiega przez Mazurski Park Krajobrazowy chroniący jeziorny krajobraz polodowcowy Puszczy Piskiej i bogatą faunę i florę. Na trasie przepływamy przez rezerwaty:

  • Krutynia – krajobrazowo-leśny, chroniący Jezioro Krutyńskie, górny odcinek rzeki Krutyni, przy­brzeżne lasy oraz krajobrazowo-florystyczno-faunistyczny obejmujący dolny odcinek rzeki Krutyni, jeziora: Gardyńskie, Malinówko, Dłużec i Smolak oraz przyległe lasy, torfowiska i łąki. Rezerwat chroni fragment Parku o najbogatszej florze i faunie.
  • Królewska Sosna – leśno-torfowiskowy chroniący ponad 200-letni starodrzew oraz jeziorka dystroficzne z reliktową florą torfowisk wysokich. Na terenie rezerwatu znajduje się obumarła w wieku ok. 300 lat pomnikowa sosna oraz dąb szypułkowy nazwany „Dębem nad Mukrem” im. Karola Małłka.
  • Czaplisko Ławny Lasek – ornitologiczny chroniący ponad 200-letni drzewostan sosnowy i dawne miejsca gniazdowania czapli siwej.

Szlak rzeki Krutyni ma także swoje odzwierciedlenie w literaturze. Miejscowość Zgon była stałym miejscem letniego pobytu Igora Newerly, a Krutynia inspiracją dla powieści o tematyce kajakowej „Za Opiwardą, za siódmą rzeką…”. Efektem podróży Melchiora Wańkowicza po Prusach Wschodnich, którą odbył w formie spływu Krutynią kajakiem „Kuwaka” i samochodem w czerwcu 1935r. była jedna z najważniejszych jego książek – zbiór należących do klasyki reportaży „Na tropach Smętka”. A i miejscowość Spychowo (dawniej Pupy, Puppen) obecną nazwę zawdzięcza powieści Henryka Sienkiewicza „Krzyżacy”. W miejscowości Krutyń mieszkał pisarz i działacz mazurski Karol Małłek a w 1963r. wakacje spędził amerykański pisarz i noblista John Steinbeck. W mazurskiej chacie w miejscowości Zgon obecnie mieszka i tworzy rzeźbiarz Adam Szubski, gdzie założył galerię ludzkich rzeźb. W miejscowości Koczek lato spędzał Krzysztof Kieślowski.

Należy pamiętać, że szlak Krutyni to system połączonych różnymi ciekami wodnymi jezior rynnowych, na których wiatr często przybiera na sile. Rzeka może być kontynuowana szlakami Wielkich Jezior Mazurskich i innymi szlakami rzek i kanałów Pojezierza Mazurskiego.

Szczegółowy opis szlaku

km
[w dół rzeki]
km
[w górę rzeki]
Opis
0.00 90.00 Miejscowość Sorkwity – dogodne miejsce rozpoczęcia spływu poniżej mostu drogowego.
0.50 89.50 Na lewym brzegu widoczne zabudowania neogotyckiego zespołu pałacowo-parkowego z poł. XIXw. rodu von Mirbach.
1.00 89.00 Przepływamy pod mostkiem na lokalnej drodze.
1.50 88.50 Wpływamy na rynnowe jez. Lampackie (pow. 1.9km2). Trzymamy się lewego brzegu.
6.00 84.00 Po przepłynięciu wąskiej cieśniny wpływamy na wąskie jez. Lampasz (pow. 0.85km2).
7.50 82.50 Mijamy prom na wysokości m. Borowski Las z ośrodkami wczasowymi na prawym brzegu.
10.10 79.90 Wpływamy w zalesiony odcinek rzeki o nazwie Sobiepianka.
10.50 79.50 Przepływamy pod niewielką kładką na lokalnej drodze. Nurt przyspiesza. W korycie pojawiają się pojedyncze kamienie. Przy niskich stanach wody może pojawić się konieczność holowania kajaka.
11.30 78.70 Dopływamy do jez. Kujno (pow. 0.25km2).
12.70 77.30 Wypływ rzeki o nazwie Grabówka w kierunku południowym.
13.00 77.00 Rzeka płynie w zatrzcinionym terenie wśród pól. Brzegi zadrzewione.
13.50 76.50 Docieramy do mostu drogowego w m. Borowe. Dalej rzeka płytka brzegi zatrzcinione.
14.00 76.00 Dopływamy do kolejnego rynnowego jez. Dłużec (pow. 1.23km2). Płyniemy na południe. Na lewym brzegu zabudowania m. Dłużec.
17.10 72.90 Płyniemy wzdłuż lewego brzegu i osiągamy wypływ rzeki na południu wśród trzcin.
17.50 72.50 Dalej rzeka płynie szeroko. Brzegi zadrzewione.
18.00 72.00 Przepływamy pod mostem drogowym i wpływamy na jez. Białe (pow. 3.28km2). [UWAGA!] Jezioro jest dużym akwenem. Przy silnym wietrze może tworzyć się wysoka fala.
18.50 71.50 Mijamy małą zalesioną wyspę.
19.00 71.00 Mijamy kolejną, większą wyspę.
19.50 70.50 Po lewej stronie mijamy największą „Wyspę Owczą” z promem.
19.90 70.10 Na zachodnim brzegu mijamy stanicę wodną „Bieńki”.
21.00 69.00 Wypływ rzeki o nazwie Dąbrówka w połowie jeziora w kierunku zachodnim.
21.50 68.50 Płyniemy przez puszczański las.
22.00 68.00 Mijamy mostek na lokalnej drodze Machary-Gant.
22.50 67.50 Docieramy do kolejnego rynnowego jeziora Gant (pow. 0.66km2).
24.90 65.10 Wypływ rzeki o nazwie Babięcka Struga na końcu wąskiego jeziora.
26.00 64.00 Mijamy lokalny leśny mostek. Brzegi rzeki podmokłe.
26.50 63.50 Na prawym brzegu ujście strugi z jez. Tejsowo.
29.50 60.50 Na prawym brzegu stanica wodna „Babięta”.
30.00 60.00 Docieramy do jazu elektrowni wodnej w dawnym młynie, którego początki sięgają XVII w. Obecnie młyn pełni funkcję elektrowni wodnej. Przenoska z lewej strony.
30.50 59.50 Za elektrownią nurt przyspieszony. Na prawym brzegu m. Babięta, której początkiem była kuźnica hutnicza.
32.00 58.00 Docieramy do jez. Zyzdrój Wielki (pow. 2.6km2) o bardzo rozwiniętej linii brzegowej z kilkoma wyspami, przechodzący w jez. Zyzdrój Mały (0.60km2).
39.00 51.00 Pod koniec jeziora na lewym brzegu rozlokowane ośrodki wczasowe.
39.50 50.50 Docieramy do komorowej śluzy Spychowo o dł. 26,6m. regulującej poziomy wód. Przenoska i wodowanie kajaka z prawej strony. Płyniemy przez lasy Puszczy Piskiej.
39.70 50.30 Dalej płyniemy rzeka o nazwie Zyzdrojowa Struga o zatrzcinionych bagiennych brzegach.
41.50 48.50 Na lewym brzegu stanica wodna „Spychowo”.
41.70 48.30 Wpływamy na niewielkie jez. Spychowskie (pow. 0.46km2), trzymając się lewego brzegu zmierzamy do wypływu rzeki. Po przeciwnej stronie zlokalizowane zabudowania m. Spychowo. Stąd w l. 30-tych Melchior Wańkowicz rozpoczął swój spływ kajakiem „Kuwaka”.
42.30 47.70 Przepływamy pod mostem w ciągu drogi Stare Kiełbonki-Spychowo. Dalej silne bystrze, w nurcie głazy.
43.50 46.50 Na prawym brzegu znana z koncertów tawerna”U Sławoja”.
44.50 45.50 Na prawym brzegu mijamy ujście niewielkiej strugi z jez. Kierwik.
46.00 44.00 Wpływamy na jez. Zdrużno (2.42km2). Trzymając się prawego brzegu wpływamy w zatokę i kierujemy się na widoczny most drogowy w m. Koczek, gdzie lato spędzał Krzysztof Kieślowski.
47.50 42.50 Jezioro Zdrużno przechodzi w wąską szyję jez. Uplik (pow. 0.56km2).
48.50 41.50 Przepływamy przez rezerwat przyrody „Czaplisko Ławny Lasek” chroniący dawne miejsca gniazdowania czapli siwej.
49.50 40.50 Most w ciągu drogi Stare Kiełbonki-Zgon.
50.50 39.50 Wpływamy na jez. Mokre oraz w obszar Mazurskiego Parku Krajobrazowego. Na prawym brzegu stanica wodna „Zgon” oraz zabudowa letniskowa miejscowości. [UWAGA!] Jezioro jest dużym akwenem. Przy silnym wietrze zawsze tworzy się wysoka boczna fala. Zalecane płynięcie wzdłuż prawego brzegu. Dom nr 52 to miejsce pracy i wypoczynku Igora Newerly. W XIX w. mazurskiej chacie mieszka i tworzy rzeźbiarz Adam Szubski, gdzie założył galerię ludzkich rzeźb.
52.50 37.50 Na prawym brzegu pomnik przyrody „Dąb nad Mukrem” im. Karola Małłka i rezerwat przyrody „Królewska sosna” chroniący pomnikowe okazy drzew jeziorka dystroficzne.
58.00 32.00 Mijamy kilka wysp i dopływamy do północnej części jeziora. Wypływ rzeki w kierunku wschodnim z masywną zastawką. Przenoska lewym brzegiem.
58.50 31.50 Wpływamy na jez. Krutyńskie (pow. 0.57km2) oraz w obszar rezerwatu przyrody Krutynia chroniącego krajobraz o wybitnych walorach.
59.50 30.50 Zmierzamy w kierunku wschodnim do wypływu rzeki, która od tego momentu nosi właściwą nazwę Krutynia.
62.50 27.50 Płyniemy w pięknym leśnym otoczeniu. Docieramy do stanicy wodnej „Krutyń” i centrum m. Krutyń z historyczną zabudową wiejską. Mieści się tu muzeum przyrodnicze, prezentujące faunę i florę parku oraz zabytki archeologiczne z wykopalisk prowadzonych na tym terenie. W latach 1951-1957 mieszkał tu pisarz i działacz mazurski Karol Małłek a w 1963r. wakacje spędził tu amerykański pisarz i noblista John Steinbeck.
63.00 27.00 Przepływamy pod mostem. Tu istnieje największe skupisko usług okołoturystycznych.
64.50 25.50 Przepływamy pod mostem drogowym w m. Krutyński Piecek.
65.00 25.00 Docieramy do rozlewiska i tamy młyńskiej w m. Zielony Lasek. W XIX w. młynie zbudowanym w konstrukcji ryglowej z ceglanym wypełnieniem obecnie funkcjonuje elektrownia wodna. Długa przenoska prawym brzegiem. Za jazem nurt znaczny. W korycie pojedyncze głazy.
68.20 21.80 Rzeka zwalnia nurt, dopływamy do m. Rosocha. W okolicy głazowiska skupiające granity i gnejsy o obwodzie 2-5 m.
69.50 20.50 Płyniemy spokojną rzeka wśród pól i łąk. Brzegi bagniste, porośnięte trzcina.
71.50 18.50 Z prawej strony ujście niewielkie strugi od jez. Duś.
72.20 17.80 Na prawym brzegu ulokowana m. Wojnowo z drewnianą cerkwią z l. 1922-1927, neogotycką molenną z l. 1923-1927, prawosławnym cmentarzem i zabudową wiejską z przełomu XIX/XX w. Przepływamy pod mostem drogowym.
74.50 15.50 Docieramy do m. Ukta założonej w 1832r. na miejscu kolonii drwali oraz dawnej huty szkła z neogotyckim kościołem. Przepływamy pod mostem drogowym.
75.00 15.00 Mijamy łukowe, kamienne przyczółki nieistniejącego XIX w. mostu kolejowego. Wpływamy w obszar drugiej części rezerwatu „Krutynia” chroniącego fragment parku o najbogatszej florze i faunie.
75.50 14.50 Docieramy do stanicy wodnej „Ukta”. Dalej rzeka intensywnie meandruje.
83.00 7.00 Przepływamy pod mostem drogowym w m. Nowy Most. Na prawym brzegu widoczna stanica wodna „Nowy Most”.
85.50 4.50 Wpływamy na niewielkie jez. Gardyńskie (pow. 0.71km2). Taflę porasta bujna roślinność wodna.
85.80 4.20 Trzymamy się prawego brzegu i osiągamy wypływ rzeki.
86.00 4.00 Wpływamy na jez. Malinówka (pow. 0.21km2) przechodzące w wąskie jez. Jerzewko usytuowane w bagiennej dolinie.
88.00 2.00 Na lewym brzegu mijamy stylizowaną stanicę wodną.
89.00 1.00 Docieramy do łukowego mostu drogowego w m. Iznota.
90.00 0.00 Ujście Krutyni do jez. Bełdany (pow. 9.44km2) i hydrograficzny koniec szlaku rzeką Krutynią.

Opracowano na podstawie dostępnych informacji oraz obserwacji własnych (wg stanu na 2009r.) © anna majewska